In De Landeigenaar: schenken en erven NSW-landgoed
Het schenken en erven van een NSW-landgoed vereist zorgvuldigheid. In dit artikel geven Robert Jan Nieuwland en Ellen Sloet van Oldruitenborgh de hoofdlijnen en belangrijkste aandachtspunten aan voor de praktijk. Eind vorig jaar deden ze dat ook in een webinar voor FPG-leden. Dit bericht is de aangekondigde langere versie van een artikel in De Landeigenaar.
Voorwaardelijke vrijstelling
Artikel 7 NSW bevat een voorwaardelijke invorderingsvrijstelling ter zake van de heffing van schenk- en erfbelasting. De verkrijger is weliswaar belasting verschuldigd, maar deze wordt niet ingevorderd als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Let op: de verkrijger (bijvoorbeeld de erfgenaam of de begiftigde) dient zelf een beroep op de vrijstelling te doen! Onder voorwaarden is een beroep ook na het overlijden of de schenking mogelijk.
De verkrijger dient de volle eigendom, het vruchtgebruik of het recht van erfpacht van/op een NSW-landgoed te verkrijgen. De Hoge Raad oordeelde op 27 november 2009 dat de vrijstelling niet van toepassing is op geldvorderingen van de kinderen die zij krijgen op grond van de wettelijke verdeling (waarover later meer). Een geldvordering is immers geen NSW-landgoed.
Instandhoudings- en bezitseis
Aan de vrijstelling zijn onder andere twee eisen verbonden:
1. de instandhoudingseis van 25 jaar; en
2. de bezitseis van 25 jaar.
De instandhoudingseis houdt in dat het landgoed gedurende 25 jaar als NSW-landgoed in stand dient te worden gehouden. Schending van de instandhoudingseis (bijvoorbeeld door aantasting of verlies van karakter of eigendomsoverdracht) leidt tot invordering van de in het verleden niet betaalde belasting. Schending van de instandhoudingseis kan worden voorkomen door binnen 6 maanden na de eigendomsoverdracht een zogenaamd handhavingsverzoek in te dienen.
De bezitseis geldt naast de instandhoudingseis en is van toepassing op een verkrijging op of na 28 december 2000. Schending van de bezitseis (bijvoorbeeld door eigendomsoverdracht) leidt tot invordering van de in het verleden niet betaalde belasting, naar rato; met andere woorden de claim vermindert ieder jaar met 4%. Let op dat een handhavingsverzoek bij de bezitseis niet mogelijk is. Schenking om niet (dus zonder tegenprestatie) is geen schending van de bezitseis.
Aanvullende eisen aangifte schenk- en erfbelasting
Indien sprake is van een NSW-landgoed dient een beroep op de betreffende vrijstelling te worden gedaan bij de aangifte. In de aangifte dient een opgave te worden gedaan van de waarde in het economisch verkeer en de bestemmingswaarde van het NSW-landgoed. De bestemmingswaarde is de waarde in het economisch verkeer rekening houdend met de last om het landgoed 25 jaar als NSW-landgoed in stand te houden en geen opgaand hout te vellen, anders dan in het kader van normaal bosbeheer. Het onderscheid tussen een opengesteld en een niet-opengesteld NSW-landgoed is hierbij van groot belang. Bij een opengesteld landgoed wordt de waarde op nihil gesteld; bij een niet-opengesteld landgoed wordt de waarde op de helft van de bestemmingswaarde gesteld. De data en nummers van de betreffende NSW-beschikking(en) dienen tevens te worden opgegeven.
Wettelijke verdeling en ouderlijke boedelverdeling
De Nederlandse wet bevat regels betreffende de opvolging in het vermogen van een overledene. Het versterferfrecht geeft standaardregels over wie de erfgenamen zijn als iemand geen testament heeft gemaakt. Met een testament is het mogelijk af te wijken van de regels die standaard gelden; er is dan sprake van testamentair erfrecht.
De term 'wettelijke verdeling' ziet op de standaardregels met betrekking tot de verdeling van een nalatenschap. Dit is het versterferfrecht en geldt dus wanneer er door de erflater geen testament is opgesteld of wanneer er wel een testament is opgesteld en de wettelijke verdeling niet buiten toepassing is verklaard. In beginsel zijn erfgenamen: de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot en de kinderen van de erflater. Op grond van de wet verkrijgt de langstlevende partner van de erflater alle goederen uit de nalatenschap. Hieronder kan dus een NSW-landgoed vallen, maar ook aandelen in bijvoorbeeld een NSW-B.V. Hiervoor is geen levering vereist. De kinderen verkrijgen als erfgenamen een, in beginsel niet-opeisbare, geldvordering op de langstlevende partner. Deze vordering is opeisbaar bij het overlijden of bij een faillissement van de langstlevende of wanneer de langstlevende in de schuldsanering terecht komt. Zolang de NSW-status behouden blijft, kan de langstlevende een beroep doen op de invorderingsvrijstelling en kan deze van toepassing zijn op de verkrijging van de langstlevende. De vrijstelling wordt, zoals reeds is besproken, slechts verleend aan de verkrijger van de eigendom van een NSW-landgoed. Hierdoor gaat bij vererving van een NSW-landgoed krachtens de wettelijke verdeling de fiscale faciliteit sowieso gedeeltelijk teniet.
De ouderlijke boedelverdeling is sinds 1 januari 2003 niet meer in het erfrecht opgenomen. Net als bij de wettelijke verdeling kan bij een testament met de ouderlijke boedelverdeling de fiscale faciliteit niet optimaal worden benut. Deze boedelverdeling is daarom tevens ongeschikt voor NSW-landgoedeigenaren.
Er is vrijwel altijd, voorafgaand aan de vererving van een NSW-landgoed, maatwerk nodig in de vorm van het opstellen van een testament dat rekening houdt met de NSW-status en dus ook met de diverse NSW-rangschikkingscriteria. Dit, omdat er bij het overlijden van de NSW-landgoedeigenaar het risico bestaat dat de NSW-rangschikking geheel of gedeeltelijk vervalt of dat de fiscale faciliteiten geheel of gedeeltelijk tenietgaan (verdampen).
Vruchtgebruik
In een vruchtgebruiktestament worden de kinderen tot erfgenaam benoemd en wordt het vruchtgebruik aan de langstlevende gelegateerd. Kort samengevat is het nadeel bij een vruchtgebruiktestament dat er een bloot eigenaar en een vruchtgebruiker zijn. Met een dergelijk testament kan weliswaar gebruik worden gemaakt van de voorlopige invorderingsvrijstelling, maar de jaarlijkse belastingheffing levert een probleem op aangezien het vruchtgebruik niet is vrijgesteld in box 3 inkomstenbelasting. Vruchtgebruik is immers geen vol eigendom. Dit is derhalve ook geen geschikte optie voor de vererving van een NSW-landgoed.
Slot
In dit artikel hebben we heel kort de hoofdlijnen en de belangrijkste aandachtspunten bij het schenken en erven van een NSW-landgoed op een rij gezet. Er gelden formele eisen aan de aangifte schenk- en erfbelasting en er zijn 25-jaarstermijnen verbonden aan het genieten van de besproken vrijstelling. De wettelijke verdeling, de ouderlijke boedelverdeling en het vruchtgebruiktestament kennen alle bepaalde nadelen. Het is daarom altijd raadzaam om een testament op te stellen (geen testament betekent immers automatisch de wettelijke verdeling), waarbij u aan uw adviseur(s) ook duidelijk kenbaar maakt dat een NSW-landgoed onderdeel uitmaakt van uw vermogen. Om te voorkomen dat van fiscale vrijstellingen niet of slechts beperkt gebruik kan worden gemaakt, is goede advisering vooraf en maatwerk zeker raadzaam.
Mr Robert Jan Nieuwland is notarieel-fiscaal advsieur en estate planner bij Nieuwland Advies
Mr Ellen Sloet is kandidaat-notaris bij Burgemeestre & partners notariaat
