Toekomst landgoederen onder druk: gevangen in regels
“De gravin zit tegenwoordig meer achter haar laptop dan in de tuin.” Met deze woorden opent de vierde uitzending van de NPO Radio 1-reeks 5 Dagen, waarin de toekomst van landgoederen in Nederland centraal staat. Wie bekend is met de complexe wet- en regelgeving kan dit beamen. Toch heeft de gemiddelde Nederlander geen enkel besef van de kosten en zorgen die bij een landgoed komen kijken. De onbezorgde wandelaar of fietser ziet slechts het statige huis, dat solide oogt en de tand des tijds lijkt te hebben doorstaan.
“Ze denken al snel dat het van Natuurmonumenten is,” zegt eigenaar Wouter Koning. En de dagjesgast hoeft zich hier inderdaad niet druk om te maken. Koning geniet juist het meest wanneer bezoekers met een lach vertrekken, dat geeft hem de meeste voldoening. Veertig jaar geleden kocht hij het huis en transformeerde het van agrarisch naar een landgoed waar natuur de hoofdrol speelt. Terwijl op de achtergrond de eeuwenoude klok uit circa 1431 slaat, wandelt hij samen met de verslaggever over de oprijlaan. Het uitzicht op het golvende coulissenlandschap is net zo indrukwekkend als het huis.
Maar hoe houden we deze landgoederen en buitenplaatsen in stand? Landschapshistoricus en projectmedewerker bij OPG, Sofie Nijland, is hierin gespecialiseerd. “Het is helemaal niet vanzelfsprekend dat Nederland nog zoveel landgoederen en buitenplaatsen telt. Ooit waren het er bijna 6000, inmiddels zijn dat er nog maar zo’n 600. De waardering voor erfgoed is iets van de afgelopen vijftig jaar. Ook de Natuurschoonwet, in 2028 precies 100 jaar oud, heeft veel landgoederen van de ondergang gered.”
Erfgoed onder de stolp
Toch kent die zorgvuldige omgang ook een keerzijde: het wordt voor eigenaren vrijwel onmogelijk gemaakt om hun panden te verduurzamen. Ontwikkelingen buiten de grenzen van een landgoed zijn vaak niet of onvoldoende toetsbaar, terwijl binnen de grenzen beschermde elementen onder een soort metaforische stolp worden geplaatst.
"De toekomst baart zorgen, daar hebben wij de medewerking van overheden nodig dat is de strijd die we voeren. Wij geven een maatschappelijk product waar niet voor betaald hoeft te worden, aan de andere kant moeten we wel de kans krijgen om op goede wijze dit in stand te houden," vertelt rentmeester Hans Lurvink.
"De energie spuit eruit"
Zoals bij Havezate Den Alerdinck, waar nog enkel glas in de ramen zit en de energie letterlijk naar buiten stroomt. “Dit is niet houdbaar,” stelt Nijland. “Zonder toekomstbestendige aanpassingen redden veel eigenaren het financieel niet.” Wij geven
Toch is verduurzamen zonder aantasting van het historische karakter zeker haalbaar, vindt Wouter Koning. Een extra uitdaging voor een buitenhuis als Den Alerdinck, in vergelijking met grotere landgoederen, is het beperkte oppervlak van 35 hectare. Daardoor zijn bosbouw of verpachting niet rendabel. Er moet dus worden gekeken naar andere verdienmodellen en dat is volgens Nijland allesbehalve een vies woord.
Namens OPG startte zij, in samenwerking met Landschap Overijssel, het project De Landgoedbiotoop. In het kader van de nieuwe Omgevingswet wordt gezocht naar een manier om het erfgoed van landgoederen zowel gelijkwaardig als grensoverstijgend te beschermen en tegelijkertijd ruimte te geven voor ontwikkeling.
Deze NPO Radio 1 uitzending gemist?
Beluister hier alle afleveringen van 5 Dagen... toekomst landgoederen.
