Project start oktober 2025

Het slim inzetten van oude erfgoedtechnieken: Dat is de basis van dit project. De bossen van landgoederen hebben een rijke geschiedenis. De verschillende bosbeheertechnieken die hier zijn toegepast hebben ervoor gezorgd dat de aanleg en boomsoorten een cultuurhistorische waarde hebben, en de praktijken en huidige aanplant een verhaal op zich vormen. Om deze technieken in te zetten om een klimaat robuuster bos te creëren licht dit project een specifieke vorm van bosbeheer toe: Het opkweken van lokale zaden om een landgoed (deels) zelfvoorzienend te maken ten aanzien van plantmateriaal bij de aanleg en revitalisering van haar bossen.  

Aanleiding 

Op veel historische landgoederen hebben in het verleden eigen boomkwekerij(en) bestaan om de tuinen, lanen en bossen te kunnen aanleggen en onderhouden met nieuwe aanplant. Hierdoor kon park- en bosplantsoen lokaal geproduceerd worden. Deze locaties zijn soms nog herkenbaar in veld- en straatnamen als “de kwekerij” en “de kweek”. Deze historische onderdelen van landgoederen zijn tegenwoordig niet meer in gebruik door de opkomst van gespecialiseerde kwekerijen en de stijging van arbeidslonen vanaf de tweede helft van de 20e eeuw, waardoor eigen bosplantsoen kweken te kostbaar werd en de kwekerijen in onbruik raakten.  
Tegenwoordig is de vraag naar inheems autochtoon plantmateriaal en bosplantsoen van een goede kwaliteit groot. Tegelijkertijd ligt er een maatschappelijke opgave voor het realiseren van nieuw bos ten behoeve van CO2 vastlegging, uitgewerkt in de “Bossenstrategie”. Daarnaast is er een opgave voor het revitaliseren van bestaand bos om daarmee dit bos biodiverser, klimaatbestendiger (sponswerking) en meer CO2 vastleggend te maken. Bij bosrevitalisering wordt bestaand bos omgevormd naar bos met soorten die beter opgewassen zijn tegen klimaatverandering, beter zijn voor de bosbodem en/of meer CO2 vastleggen (snel groeiend en gebruikshout).  

Inhoud project

Door onderzoek te doen naar de historie van de bosplantsoenkwekerijen op de landgoederen in Overijssel kan het begrip van dit immateriële erfgoed worden behouden. Door het ambacht en de kennis over de uitvoeringspraktijk samen te brengen op deze historische locaties wordt het bewustzijn over de rol van lokale kwekerijen in verleden en heden in ere hersteld. Daarbij is het nadrukkelijk het plan te verkennen welke functie deze historische kwekerijen kunnen krijgen bij het invullen van huidige opgaven. Denk daarbij aan de zichtbaarheid van de opgaven voor aanleg van bos en landschapselementen, behoud van inheems plantmateriaal en de revitalisering van bossen door deze locaties te benutten voor communicatie en educatie. Dit sluit naadloos aan bij de ambities van de landgoederen om klimaatrobuust te werken en ontwikkelen. Het zelf kunnen voorzien in een deel van het nodige plantsoen is voor betrokken landgoederen van belang vanuit oogpunt sluiten kringloop, behoud van ambacht, lokaal plantsoen kweken, risicospreiding en bijdragen aan bewustwording in de eigen gemeenschappen. Met andere woorden erfgoed als bron van kennis en inspiratie om hedendaagse uitdagingen en opgaven aan te gaan.  

Locaties

De locaties voor het onderzoek naar, en herstel van, de kwekerijen zijn de landgoederen Weldam, het Lankheet en Vilsteren, en Stichting IJssellandschap. Bij iedere pilot proberen we in overleg met de eigenaren een ander accent aan te brengen en een andere kant van de kwekerijen te belichten. 

Contactpersoon:
Sofie Nijland
s.nijland@grondbezit.nl

Projectpartners